🌿 स्वर्गीय नर्तकाचे आगमन : सांगोल्याच्या निसर्गरंगात भर

🌿 स्वर्गीय नर्तकाचे आगमन : सांगोल्याच्या निसर्गरंगात भर

अचकदानी गाव निसर्गप्रेमींच्या आकर्षण केंद्रस्थानी

सांगोला (प्रतिनिधी):
पावसाळ्याचा निरोप घेत, हिवाळ्याच्या आगमनाची चाहूल लागताच निसर्ग पुन्हा नव्या पाहुण्यांचे स्वागत करतो आहे. यंदा या पक्षीनगरीत एक अद्भुत पाहुणा दाखल झाला आहे — स्वर्गीय नर्तक अर्थात Asian Paradise Flycatcher (Terpsiphone paradisi). सांगोला तालुक्यातील निसर्गरम्य अचकदानी गावात या विलक्षण सुंदर पक्ष्याचे दर्शन झाल्याने निसर्गप्रेमी, वन्यजीव अभ्यासक आणि छायाचित्रकारांमध्ये प्रचंड आनंदाचे वातावरण निर्माण झाले आहे.

🌾 अचकदानीचे पक्षी वैभव

अचकदानी हे गाव सांगोला तालुक्याच्या पश्चिम पट्ट्यात वसलेले असून, येथे समृद्ध जलसंधारण प्रकल्प, वनविभागाच्या रोपवाटिका आणि हिरवाईने नटलेले डोंगर-पठार यामुळे जैवविविधतेला आश्रय मिळतो.
येथील तलाव परिसर हे अनेक स्थलांतरित व स्थानिक पक्ष्यांचे आवडते ठिकाण बनले आहे. दरवर्षी हिवाळ्यात विविध पक्षी येथे येतात — काही थोड्या काळासाठी, तर काही थोड्या अधिक काळासाठी वास्तव्य करतात.

🕊️ स्वर्गीय नर्तकाचे आकर्षण

स्वर्गीय नर्तकाला त्याच्या मोहक रूपामुळे “निसर्गाचा नर्तक” असे म्हटले जाते. शुभ्र पांढऱ्या शरीरावर काळा-निळसर तुरा आणि लांब सरळ पांढरी शेपूट असलेला नर जणू हवेत उडताना पांढऱ्या रिबिनीप्रमाणे नाचताना दिसतो. मादी व तरुण नर तांबूस-तपकिरी रंगाचे असतात. हे पक्षी नेहमीच झाडी, जलाशय व ओढ्यांच्या काठावर कीटकांच्या शोधात उडताना दिसतात. त्यांच्या आहारात फुलपाखरे, मधमाश्या, माश्या व इतर कीटकांचा समावेश असतो.

🌏 स्थलांतर आणि प्रजनन

हे पक्षी भारतात हिवाळ्यात येतात आणि उन्हाळ्यात मध्य आशियातील प्रजनन क्षेत्रांकडे परततात. स्थलांतराची प्रमुख कारणे म्हणजे अन्नसाठा, अनुकूल हवामान आणि सुरक्षित अधिवास. प्रजनन काळात (मे–जुलै) हे डहाळ्या, गवत आणि तंतूंनी कपाच्या आकाराचे घरटे बांधतात. मादी दोन ते तीन अंडी देते आणि दोघेही पालक पिल्लांची काळजी घेतात.

📸 पक्षी अभ्यासकांची निरीक्षणे

अचकदानी येथे पक्षी निरीक्षणासाठी गेलेले प्रा. डॉ. प्रकाश बनसोडे आणि प्रा. डॉ. विधीन कांबळे यांनी या पक्ष्याची नोंद केली.

“अचकदानी परिसर निसर्गाने अत्यंत समृद्ध आहे. येथे स्थलांतरित पक्ष्यांची दरवर्षी वाढती संख्या दिसते आहे. स्वर्गीय नर्तकाची नोंद ही सांगोला तालुक्यासाठी नवी आणि आनंदाची बाब आहे,” असे डॉ.प्रा. प्रकाश बनसोडे यांनी सांगितले.

प्रा. कांबळे यांनी हवामान बदलाचा मुद्दा मांडत सांगितले की, “चक्रीवादळामुळे निर्माण होणाऱ्या हवामानातील बदलांचा परिणाम स्थलांतराच्या वेळापत्रकावर दिसून येतो. हवामान बदल, अधिवासाचा ऱ्हास आणि मानवी अतिक्रमण हे या प्रजातींसाठी संभाव्य धोके आहेत.”

🪶 पर्यावरणीय दृष्टीने महत्त्व

स्वर्गीय नर्तक हा कीटकभक्षी पक्षी असल्याने शेती आणि पर्यावरण दोन्हींसाठी तो उपयुक्त आहे. या पक्ष्यांच्या उपस्थितीमुळे स्थानिक परिसंस्थेचा समतोल राखण्यास मदत होते. IUCN (आंतरराष्ट्रीय निसर्ग संवर्धन संघ) यांच्या मते हा पक्षी “Least Concern” म्हणजे सध्या नामशेष होण्याच्या धोक्यापासून सुरक्षित श्रेणीत आहे. तथापि, पुढील काही दशकांत हवामानातील अनिश्चितता आणि अधिवास ऱ्हासामुळे परिस्थिती बदलू शकते.

🌺 निसर्गप्रेमींची मागणी

अचकदानी परिसरात स्थलांतरित पक्ष्यांचे सातत्याने दर्शन होत असल्याने स्थानिक पक्षीप्रेमी व पर्यावरण कार्यकर्त्यांनी पक्षी निरीक्षण मनोऱ्याची उभारणी करण्याची मागणी केली आहे. अशी सुविधा उपलब्ध झाल्यास पक्षी निरीक्षण, छायाचित्रण व विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक अभ्यासासाठी ते केंद्र महत्त्वाचे ठरेल.

🌈 निसर्गाचा जिवंत उत्सव

अचकदानीतील तलावावर सकाळच्या सूर्यकिरणांत झेप घेणारा शुभ्र स्वर्गीय नर्तक हा दृश्य अनुभवणाऱ्यांसाठी अविस्मरणीय ठरतो. या पक्ष्याचे आगमन म्हणजे सांगोला परिसरातील पर्यावरणीय समृद्धीचा उत्सवच आहे.